Bambus w pieluszkach i podpaskach: co warto wiedzieć

Ile razy słyszeliście, że bambus jest takim niezwykłym materiałem o wyjątkowych właściwościach? Pojawia się jako materiał w pieluszkach wielorazowych i podpaskach wielorazowych. Ma być ekologiczny, antybakteryjny i lepszy od bawełny. Lista przypisywanych mu zalet jest długa, ale niestety często nie ma wiele wspólnego z rzeczywistością. Poznajcie fakty na temat tkanin bambusowych.

Skrót dla niemających czasu:

• Bambus jest niezwykłą rośliną, która bardzo szybko rośnie, jest odporna i w uprawie nie wymaga np. pestycydów.
• Tkaniny bambusowe są chwalone za ekologiczność, wytrzymałość i właściwości antybakteryjne.
• W rzeczywistości najczęściej przetwarzanie włókien bambusa na przędzę wiąże się z dużym kosztem środowiskowym.
• Standardowe tkaniny bambusowe, wykorzystywane do szycia pieluszek wielorazowych czy podpasek wielorazowych, to tak naprawdę wiskoza. Nie ma właściwości antybakteryjnych.

Czy bambus jest materiałem ekologicznym? Antybakteryjnym? Biodegradowalnym? Czy ma przewagę nad bawełną albo wiskozą?

Zacznijmy od samej rośliny. Włókna bambusowe są pozyskiwane z roślin należących do podrodziny traw Bambusoideae. Bambus rośnie w klimacie wilgotnym i gorącym, jego główne uprawy znajdują się w Azji Południowo-Wschodniej.

Niektóre odmiany bambusa rosną niezwykle szybko, nawet 9 cm na dobę!

Ponieważ bambus nie wymaga szczególnej pielęgnacji, w tym traktowania środkami chwastobójczymi, uważany jest za jedną z bardziej przyjaznych planecie roślin wykorzystywanych przez człowieka. A zastosowań ma naprawdę dużo, poczynając od bycia bardzo wytrzymałym, a zarazem giętkim budulcem, po składnik diety.

Nas jednak będzie interesował bambus jako surowiec, z którego powstają tekstylia.

Zdjęcie: Brian z Pexels

Jak powstaje materiał bambusowy

Choć bambus zaliczany jest do roślin łykowatych, jego włókna są bardzo krótkie: mają około 3 mm. Wiadomo więc, że z takich włókien nie powstanie żadna tkanina ani dzianina, muszą zostać przetworzone.

Cały proces zaczyna się od zebrania liści i miąższu ze środka łodygi, następnie wszystko jest rozdrabniane. Z tych części rośliny wydobywane są włókna.

Można to zrobić za pomocą obróbki mechanicznej lub chemicznej. W obu wypadkach chodzi o pozyskanie celulozy znajdującej się we włóknach. Obróbka mechaniczna jest metodą przyjazną środowisku. Stosuje się tu specjalny, naturalny enzym rozkładający część rośliny, a następnie po opłukaniu włókna są przędzone.

Jeśli mamy do czynienia z materiałem bambusowym, najbardziej prawdopodobne będzie to, że powstał on w wyniku obróbki chemicznej.

W Stanach Zjednoczonych prawo nakazuje wyraźne oznaczenie, jeśli bambus został przetworzony chemicznie (na metce może być opisany jako rayon - wiskoza).

Podobnie jak pozyskiwanie wiskozy, standardowy proces chemiczny stosowany do obróbki bambusa wykorzystuje silne środki, w tym ług czy dwusiarczek węgla, które muszą być prawidłowo utylizowane. 

Przebiega to mniej więcej takimi etapami:

• Bambus jest cięty na kawałki i rozdrabniany.

• Następnie moczy się go w ługu (20-procentowy roztwór NaOH) w temperaturze 20℃ przez 3 godziny.

• Następnie pozyskaną celulozę sodową przepuszcza się przez specjalny młynek i suszy przez dobę.

• W kolejnym etapie dodaje się dwusiarczek węgla, który sprawia, że powstaje galaretka.

• Dwusiarczek węgla jest usuwany przez odparowanie i utworzenie ksantogenianu celulozy sodowej.

• Następnie dodaje się NaOH, który rozpuszcza ksantogenian celulozy sodu; powstaje roztwór wiskozy składający się z około 5% NaOH i 7% do 15% celulozy z włókien bambusowych.

• Następnie bardzo lepka bambusowa masa jest wtłaczana przez dysze przędzalnicze do dużego pojemnika z rozcieńczonym roztworem H2SO4 (kwasu siarkowego).

• Z tego powstaje masa gotowa do przędzenia

Zdjęcie autorstwa Martin Péchy z Pexels

 Wady i zalety tkanin bambusowych

„Z drewna bambusowego można uzyskać tkaninę podobną do lnu, ale najczęściej powstaje z niego rodzaj wiskozy; albo w tradycyjnym, silnie chemicznym procesie produkcji wiskozy z rayonem (błędnie określanym jako przyjaznym środowisku), albo w procesie ekologicznym”.

 Elizabeth L. Cline, „Ekoszafa. Ubieraj się dobrze”, Warszawa 2020, s. 245

Problemem jest fakt, że bambus jest przetwarzany w Azji, w miejscach, gdzie często warunki pracy jak i standardy środowiskowe daleko odbiegają od tego, co nazwalibyśmy etycznym i bezpiecznym. Dlatego tak ważne jest kupowanie surowca od zaufanych dostawców, jeśli to możliwe, z certyfikatami Oeko-Tex oraz bluesign.

Zakładamy jednak, że nasz materiał bambusowy został wyprodukowany w sposób bezpieczny dla środowiska. Czy jednak warto sięgać właśnie po bambus, jeśli chodzi o takie produkty jak pieluszki wielorazowe czy podpaski wielorazowe? Czy rzeczywiście jest to materiał, który ma lepsze właściwości od bawełny?

Niewątpliwą zaletą bambusa jest to, że jest bardzo wydajną i mało wymagającą rośliną. Do jej upraw nie potrzeba pestycydów, nie wymaga też dużych ilości wody. Jednak w Chinach, gdzie znajduje się najwięcej upraw bambusa, popyt na tę roślinę sprawił, że wycina się inne lasy, aby sadzić bambus. Nie jest to już uprawa zgodna z naturą, ponieważ jest prowadzona kosztem innych lasów.

Faktem jest, że  tkaniny bambusowe są dobrze oddychające i rozciągliwe, dzięki czemu mogą konkurować z bawełną. 

Natomiast badania pokazują, że przypisywane bambusowym materiałom właściwości antybakteryjne są niestety nadużyciem. Właściwości te mają wyłącznie surowe włókna bambusa, jednak po obróbce chemicznej mamy do czynienia z przetworzonym materiałem pozbawionym tej cechy. 

To... jak to jest z tym bambusem?

Podsumowując, z bambusa mogą powstać trzy rodzaje materiałów: wiskoza, tkanina typu Lyocell/tencel oraz materiał z włókna bambusowego przetworzonego mechanicznie. I choć dzisiejsze prawo nie nakazuje polskim sprzedawcom wyraźnego oznaczania, z którą wersją mamy do czynienia, warto pytać!

• Wiskoza bambusowa to materiał syntetyczny i nie różni się od wiskozy powstałej z innych roślin. Nie jest to materiał bardziej szlachetny od wiskozy.
• Lyocell/tencel to tkanina podobna do wiskozy, ale dzięki specjalnej technice obróbki wszystkie niebezpieczne substancje użyte w produkcji są używane w obiegu zamkniętym. Włókno bambusowe jest też znacznie mniej przetworzone i zachowuje więcej właściwości przypisanych surowemu bambusowi.
• Materiał z bambusu przetworzonego mechanicznie jest właściwym materiałem bambusowym. Dzięki dość drogiej i czasochłonnej obróbce udaje się zachować najwięcej właściwości surowego bambusa. 

Jeśli więc zetkniecie się z informacją, że podpaski wielorazowe lub pieluszki wielorazowe mają warstwę tkaniny bambusowej, dzięki czemu mają właściwości antybakteryjne, upewnijcie się, czy producent faktycznie oferuje materiał bambusowy, a nie wiskozę bambusową.

Właściwie mogę Wam od razu powiedzieć, że na 99% będzie to wiskoza bambusowa, która nie ma właściwości antybakteryjnych.

Wiskoza bambusowa nie jest też łatwo biodegradowalna. A więc z tą etykietą ekologicznego materiału po prostu nie należy przesadzać. Ma swoje zalety, ale jeśli wiskoza bambusowa jest produkowana w niekontrolowanej fabryce, która spuszcza ścieki do rzek i nie dba o zdrowe swoich pracowników (szczególnie dwusiarczek węgla jest tu niebezpieczny), to z zalet zostaje tylko sama właściwość przędzy.

Gdzie można znaleźć ciekawe informacje o bambusie:

https://sewport.com/fabrics-directory/bamboo-fabric

https://www.textilesphere.com/2020/09/bamboo-fiber.html